System nauczania Menkyo

"W japońskim BUDO (droga wojenna) nauczanie odbywa się między innymi poprzez system MENKYO (pozwolić odejść, pozwolić uciec), który jest tradycyjnym sposobem przekazu wiedzy. System ten jest bardzo popularny w Japonii, nie został jednak chętnie przyjęty przez ludzi Zachodu, którzy tam spotkali się z nim jako pierwsi. Prawdopodobnie przyczyna leżała w zbyt powierzchownym poznaniu go, jak również w obawie, że zostanie niezrozumiany a w konsekwencji oni będą osądzeni przez innych mistrzów jako posiadacze niepełnowartościowych stopni i tytułów. Wątpliwości te prowadziły także do celowego zatajania zasad funkcjonowania MENKYO przed własnymi uczniami, aby uniemożliwić im zdobywanie tychże stopni i tytułów MENKYO, ponieważ - w ich mniemaniu - mogłaby ulec osłabieniu ranga mistrza. Nauczyciele ci starali się ukryć fakty przed uczniami za zasłoną pozornie egzotycznych zachowań. Za prekursora systemu MENKYO w Europie Zachodniej można uznać Sensei Okuyama Shizan, który będąc przedstawicielem tradycyjnej sztuki walki - Hakko Ryu Ju Jutsu, realizował przekaz wiedzy poprzez ten właśnie system. W chwili obecnej Szkoła prowadzona przez Sensei Okuyama cieszy się dużym poważaniem i silną pozycję wśród różnych sztuk walki, co może być dowodem wartości MENKYO i potwierdzeniem niesłusznych obaw innych mistrzów.

Próbując porównać tradycyjny system MENKYO z innymi stosowanymi przez nauczycieli sposobami oceniania, które między innymi wykazują osiągnięcia wychowanka poprzez punktację, noty, dyplomy itp. należy pamiętać, że jest on ściśle związany z kulturą Wschodu i próba zrozumienia go bez jej znajomości (chociaż częściowej) może okazać się bardzo trudna.

Nauczanie w tym systemie odbywa się poprzez sesje zajęciowe, obejmujące dane partie materiału, usystematyzowane w taki sposób by odkrywać przed studentem kolejne etapy wiedzy zawartej w Szkole. Na zakończenie tego swoistego kursu adepci otrzymują stopień lub tytuł (w zależności od etapu) i jego potwierdzenie, bez względu na to czy byli oni najlepsi, czy najgorsi w grupie. Dopiero późniejsze postępowanie ma określić stopień zrozumienia tej partii materiału przez ucznia. Daje mu to możliwość przemyślenia, pełniejszego zrozumienia wiedzy, którą mógł zdobyć. Czy tego dokona, zależy tylko od niego.

MENKYO jest systemem precyzyjnie obiektywnym a jego wartość między innymi wynika z postawienia ucznia wobec możliwości samorealizacji. Nacisk kładzie się zatem na odpowiedzialność ucznia, który samodzielnie powinien znaleźć swoje miejsce. Uzyskanie stopnia w MENKYO przyspiesza proces manifestacji "ego" ucznia, ukazując jego rzeczywiste wnętrze. Inne systemy oceniania mogą nie ujawniać prawdziwej natury ucznia, ponieważ ograniczanie, hamowanie rozwoju poprzez stopnie może powodować u niego fałszywe posłuszeństwo i nieszczerą chęć utrzymywania kontaktu ze źródłem swojej wiedzy (nauczycielem, szkołą). W tej relacji uczeń będzie raczej zabiegał o uzyskanie stopnia, a nie dążył do zrozumienia prawdziwej biegłości w sztuce walki.

MENKYO zobowiązuje natomiast do utrzymywania ciągłego kontaktu ze źródłem również dlatego, że wymaga ciągłego powracania do podstawowych technik. Pozwala to spojrzeć na nie z perspektywy uzyskanego doświadczenia i przeprowadzić ponowną analizę ich przekazu.

Przy innych systemach nauczania i oceniania osiągnięcie mistrzowskiego stopnia DAN, powoduje niejednokrotnie odłączenie się od nauczyciela i pracę "na własny rachunek", co przy braku doświadczenia może spowodować ogromne straty tak dla tego instruktora jak i całej szkoły. Niepowetowane straty poniosą przede wszystkim uczniowie, którzy otrzymają niepełną wiedzę, nauczą się niepoprawnej techniki, nie opartej na trwałych podstawach.

Z obserwacji uczestniczącej wynika, że wiele osób, które zostały mianowane SHIHAN, zbyt łapczywie chciało zdobywać wiedzę pomijając istotne szczegóły nauki. Nawet SHIHAN może bowiem nie dostrzec tego co wcześniej zostało zauważone przez otoczenie, musi on być skromny i gotowy na przyjęcie nauki. Dlatego właśnie system MENKYO posiada ogromne walory wychowawcze, choć może on szokować szczególnie tych którzy chcieliby odizolować go od japońskiej kultury i mentalności. W MENKYO zakończenie nauki następuje po otrzymaniu tytułu MENKYO KAIDEN, oznacza to "zakończenie przekazu" i pozwala na rozpoczęcie własnej DROGI. Analizując MENKYO trzeba podkreślić formę nauczania indywidualnego. W tradycyjnych szkołach sztuk walki określa się to terminem UCHI DESHI (uczeń domu). Student decydujący się na tę formę pogłębiania wiedzy mieszka wraz z mistrzem, uczestniczy w jego pracach, obserwuje nauczyciela będąc do dyspozycji całą dobę. Czasami ma on okazję posiąść sekret, którego nie zobaczyłby w innej sytuacji, ale czy go dostrzeże to zależy od jego nastawienia.

Na zakończenie można stwierdzić, że nauczyciel funkcjonujący w systemie "MENKYO" nie ocenia osiągnięć ucznia, ale poprzez trening i seminaria szkoleniowe pozwala mu odkryć kolejne stopnie zaawansowania i je zrozumieć. To od studenta zależą jego dyspozycje i otwarcie. Jeżeli jest gotowy, pozna i zrozumie to co zostało mu pokazane, jeżeli nie - sekrety pozostaną sekretami. Ten sposób nauczania wymaga bardzo dużej samodyscypliny i szerokiego postrzegania. Na każdym poziomie [DAN] praca ukierunkowana jest na wiele szczegółów - od mało istotnych do najważniejszych, przy czym dąży się do maksymalnego uwolnienia od formy techniki i w konsekwencji do indywidualnej umiejętności jej zastosowania w określonej sytuacji."